ANADOLU’DA KURULAN TÜRK BEYLİKLERİ

Anadolu Beylikler Dönemi

ANADOLU’DA KURULAN İLK TÜRK BEYLİKLERİ

* Anadolu’ya ilk Türk akınları 395-398 yılında Avrupa Hun devletince Uldız Han tarafından yapıldı

* İkinci akın ise Sabirler tarfından Vl. Yüzyıyıda yapıldı.

* Diğeri ise Bizans ordusunda paralı askerlik yapan Oğuz ve Peçeneklerdir.

* Abbasi ordusuyla birlikte Anadolu’ya gelen ve ayrıca, Avasım şehirlerine yerleştirilen Türkler’dir.

* Çağrı bey (1018-1021) yıllarında Anadolu’da keşif hareketinde bulunarak buranın yurt olabileceğini Tuğrul bey’e bildirdi.

* Tuğrul bey sistemli bir şekilde Türkler’i Anadolu’ya yönlendirdi.

* Selçuklular 1048 yılında Pasinler’de bir Bizans ve Gürcü ortak ordusunu yenere Anadolu’da ilk büyük zeferi elde ettiler.

* 1071 yılında güçlü bir Bizans ordusu Malazgirt’te yenilmesi üzerine Anadolu kapıları Türkler’e açıldı.

Nedenleri

1. Anadolu’nun fethini hızlandırmak

2. Sınırların güvenliğini sağlamak

3. Anadolu’nun Türkleşmesini ve İslamlaşmasını sağlamak

4. Bölgede asayiş ve güvenliği sağlamak

5. Alparslan, komutanlara fethettikleri yerlerde beylik kurma izni vererek Anadolu’nun fethini hızlandırmaya çalıştı.

1. Danişmentliler (1080-1178)

Kurucusu: Danişment Ahmet Gazi

Kurulduğu Yer: Kayseri, Sivas, Tokat, Amasya ve Malatya

Özellikleri

1. Türkiye’de kurulan ilk Türk beyliklerin en büyüğü ve en çok sözü geçenidir.

2. Anadolu Selçukul Sultan’ı l. Kılıçarslan’la birlikte Anadolu’yu Haçlılara karşı savundular

3. Anadolu Selçuklu Devletindeki taht kavgaları nedeniyle Anadolu’daki siyasi üstünlük Danişmentliler’in eline geçti.

Yıkılışı: ll. Kılıçarslan, Malatya’ya girerek Danişmentliler’e son verdi.

2. Mengücekler ( 1080-1228)

Kurucusu: Emir Mengücek

Kurulduğu Yer: Erzincan, Kemah, Divriği ve Karahisar’da kuruldu

Özellikleri

1. Gürcü ve Rumlar’a karşı savaştılar

2. Mengücek beyden sonra Kemah ve Divriği olarak ikiye ayrıldı.

Yıkılışı: Anadolu Selçuklu devleti tarafından (l. Alaeattin Keykubat) son verildi.

3. Saltukoğulları (1072-1202)

Kurucusu: Ebulkasım Saltuk tarafından kuruldu

Kurulduğu Yer: Erzurum ve çevresinde kuruldu.

Özellikleri

1. Ermeni ve Gürcülerle mücadele ederek Türklerin Anadolu’ya yerleşmesini sağladı.

2. Danişmentlilerle birlikte Haçlılarla mücadele ettiler.

3. Anadolu’da kurulan ilk Türk beyliğidir.

Yıkılışı: Anadolu Selçuklu Sultanı Rükneddin Süleyman tarafından yıkıldı.

4. Artukoğulları (1102-1409)

Kurucusu: Alparslan’ın komutanı Artuk Bey’in torunları tarafından kuruldu

Kurulduğu Yer: Harput, Diyarbakır, Halep, Mardin ve Silvan’da kuruldu

Özellikleri

1. Artuklular üç kola ayrıldılar.

2. Bizans ve Haçlılarla mücadele ettiler.

Yıkılışı: Hasan-Keyf kolu Eyyubilerce, Harput kolu l. Aleaddince, Mardin kolu Karakoyunlular tarafından yıkıldı.

5. İzmir (Çaka) Beyliği (1081-1093)

Kurucusu: Çaka Bey

Kurulduğu Yer: İzmir ve çevresi

Özellikleri

1. Denizcilikle uğraşan ilk Türk beyliğidir.

2. Bizansla mücadele etmiş, İstanbul’u almak için Peçeneklerle işbirliği yaparak İstanbul’u denizden kuşatmıştır.

Yıkılışı: Anadolu Selçuklu Sultanı l. Kılıçarslan tarafından yıkıldı.

ANADOLU SELÇUKLU BEYLİKLERİ

Anodolu Selçuklu devletinde merkezi otoritenin zayıflamasıyla Selçuklu beyleri bağımzlıklarını ilan ettiler.

1. Karamanoğulları (1256-1487)

Kurucusu: Kerimuddin Karaman Bey

Kurulduğu Yer: Konya, Karaman ve Ermenek

Osmanlı Devleti ile ilişkileri: Osmanlılar ile ilk mücadeleleri l. Murat zamanında başladı. 1398’de Yıldırım Beyazıt tarafından son verildi. Ankara savaşından sonra yeniden bağımsızlıklarına kavuştular. 1487’de ll. Beyazıd tarafından Osmanlı Devletine bağlandı.

Genel Özellikleri

1. En güçlü Anadolu beyliğidir.

2. Karamanoğlu Mehmet Bey, Anadolu’da türkçe’yi ilk defa resmi dil olarak ilan etti.

3. Osmanlı Devletine karşı en fazla direnen beyliktir.

2. Germiyanoğulları (1299-1429)

Kurucusu: Yakub Bey

Kurulduğu Yer: Kütahya, Tavşanlı ve Emet

Osmanlı Devleti ile ilişkileri: l. Murat döneminde Kütahya, Emet, Tavşanlı ve Simav çeyiz olarak Osmanlı Devletine geçti. Yıldırım Beyazıt döneminde Osmanlı devletine bağlandı.(1390) Ankara savaşından sonra yeniden kurulan beylik, ll. Murat dönemide vasiyet yoluyla Osmanlı Devletine katıldı. (1428)

Not:

Germiyanoğlu komutanlarından Aydınoğlu Mehmet Bey, Saruhan Bey ve Karesi Bey çeşitli yerleri alarak

Ege ve Marmara kıyılarına ulaştılar.

3. Aydınoğulları (1308-1426)

Kurucusu: Aydınoğlu Mehmet Bey

Kurulduğu Yer: İzmir, Biga, Selçuk ve Aydın çevresinde kuruldu.

Osmanlı Devleti ile ilişkileri: 1390 yılında Yıldırım Beyazıt tarafından Osmanlı Devletine katıldı. Ankara savaşından sonra yeniden kuruldu. 1426 yılında ll. Murat tarafından son verildi.

Genel Özellikleri

Denizcilikle uğraşan en güçlü beyliktir.

4. Saruhanoğulları (1313-1410)

Kurucusu: Saruhan Bey

Kurulduğu Yer: Manisa, Menemen, Turgutlu ve Foça’da kuruldu

Osmanlı Devleti ile ilişkileri: 1390 yılında Yıldrım Beyazıt tarafından alındı. 1402 yılında tekrar kuruldu. 1410 yılında Çelebi Mehmet tarafından Osmanlı Devletine bağlandı.

Genel Özellikleri

1. Denizcilikle uğraşarak, Cenevizlerle ticaret yaptılar

2. Türkçeye önem verdiler.

5. Karesioğulları (1304-1345)

Kurucusu: Karesi Bey

Kuruluduğu Yer: Balıkesir, Bergama ve Çanakkale

Osmanlı Devleti ile ilişkileri: İç karışıklıklar nedeniyle Orhan bey zamanında Osmanlı Devletine katıldı. Osmanlı Devletine katılan ilk beyliktir. Osmanlı Devleti bu beyliği almakla ilk donanmasına sahip oldu ve denizcilik faaliyetlerine girişiti. Karesioğullarının alınması ile Anadolu Türk birliği için ilk hareket başladı. Osmanlıların Rumeliye geçişinde önemli rol oynadılar. Karesioğulları devlet adamları, Osmanlı devletinde önemli hizmetler yaptılar. Bunlar; Hacı il bey, Evrenos Bey, Ece Halil’dir.

Genel Özellikleri

1. Denizcilikle uğraşmışlardır.

2. Osmanlı Devletine katılan ilk beyliktir.

3. Osmanlı Devleti, Karesi donanmasına sahip olarak denizcilik faaliyetlerine girişti.

4. Ankara savaşından sonra yeniden bağımsızlık girişiminde bulunmadı.

6. Candaroğulları (İsfendiyaroğulları) (1299-1260)

Kurucusu: Şemseddin Yaman Candar

Kurulduğu Yer: Kastamonu ve Sinop

Osmanlı Devleti ile ilişkileri: Yıldırım Beyazıt tarafından Kastamonu ve çevresi 1392 yılında alındı. Fatih döneminde Sinop ve çevresi 1460 yılında alındı.

Genel Özellikleri

1. Ticaretin gelişmesine çalıştı.

2. Karadeniz ticareti konusunda Venedik ve Cenevizlilerle anlaştılar.

3. Kastamonu ve Sinop olmak üzere ikiye ayrıldılar.

7. Menteşeoğulları (1261-1425)

Kurcusu: Menteşe Bey

Kurulduğu Yer: Muğla, Fethiye ve Milas

Osmanlı Devleti ile ilişkileri: 1391 yılında Yıldırım Beyazıt tarafından alında. 1402 Ankara savaşından sonra yeniden kuruldu. ll. Murat döneminde (1425) Osmanlı Devletine bağlandı.

Genel Özellikeleri

1. Denizcilikle uğraştılar

2. Rodos’u bir süre ellerinde bulundurdular

8. Hamitoğulları (1300-1425)

Kurucusu: Felekeddin Dündar Bey

Kurulduğu Yer: Antalya, Isparta ve Eğridir

Osmanlı Devleti ile ilişkileri: Beyliğin bir kısmı l. Murat döneminde parayla satın alındı. Yılıdırm Beyazıt, Antalya kolunu 1391 yılında ele geçirdi. Ankara savaşından sonra yeniden kuruldu. 1425 yılında ll. Murat tarafından yeniden Osmanlı Devletine bağlandı.

9. Dulkadiroğulları (1337-1515)

Kurucusu: Zeyneddin Karaca Bey

Kurulduğu Yer: Elbistan ve Maraş çevresi

Osmanlı Devleti ile ilişkileri: Bu devlet; Osmanlı Devleti ile Memlüklü devletinin arasının açılmasına neden oldular. Yavuz Sultan Selim’in Çaldıran seferi sırasında düşmanca davrandılar. Bunun üzerine Çaldıran dönüşü Yavuz Sultan Selim tarafından Turnadağ savaşı ile Osmanlı topraklarına katıldı.

Genel Özellikleri

1. Ermeni ve Eretna oğulları ile savaştlar.

2. Memlüklerle savaştılar ve memlük egemenliğine girdiler.

3. Osmanlı devletine savaşarak katılan son beyliktir.

10. Ramazanoğulları (1353-1608)

Kurucusu: Razaman Bey

Kurulduğu Yer: Adana, Tarsus ve Yumurtalık çevrisi

Osmanlı Devleti ile ilişkileri: Önceleri Memlüklere bağlıyken, Yavuz Sultan Selim döneminde Osmanlı hakimiyetini kabul ederek Yavuzla birlikte Mısır savaşına katıldılar. Ramazanoğulları bundan sonra Osmanlı Devletine bağlı bir beylik haline geldi. l. Ahmet döneminde Osmanlı devletinin bir vilayeti oldu.

Genel Özellikleri

1. Dulkadiroğulları ve Karamanoğulları ile savaştılar.

2. Kendi istekleri ile Osmanlı Devletine katıldılar.

3. Son katılan beyliktir.

Diğer Anadolu Beylikleri

1. Eşrefoğulları (1280-1326) : Seyfeddin Süleyman tarafından Beyşehir ve çevresinde kuruldu. Moğollar tarafından yıkıldı.

2. Alaiye Beyleri (1293-1471) : Alaiyede kuruldu. Fatih zamanında Osmanlı devletine katıldı.

3. Taceddin Oğulları (Canik Beyleri) (1348-1428) : Taceddin Bey tarafından Bafra, Samsun, Terme ve Ordu (Canik bölgesi) da kuruldu. 1428 yılında Osmanlı Devletine katıldı.

4. Sahip Ata Oğulları (1275-1342) : Anadolu Selçuklu veziri Sahipata’nın torunları tarafından Afyon ve Karahisar tarafından kuruldu. Germiyanoğullarına katıldı.

5. Pervaneoğulları (1277-1322) : Anadolu Selçuklu veziri Pervane Muiddin Süleyan’ın oğlu Mehmet tarafından Sinop ve Samsun çevresinde kuruldu. Candaroğulları tarafından alındı.

6. Eretne Devleti (1335-1381) : Eretne Bey tarafından Sivas ve Kayseri çevresinde kuruldu. Kadı Burhaneddin tarafından yıkıldı.

7. Kadı Burhaneddin Devleti (1381-1398) : Kadı Burhanaddin Ahmet tarafından Sivas ve çevresinde kuruldu. Osmanlılar tarafından alındı.

ANADOLU BEYLİKLERİN ORTAK ÖZELLİKLERİ

1. Anadolu Selçuklu devletinin yıkılması ve Moğol egemenliğin Anadolu’da sona ermesi üzerine kurulmuştur.

2. Yıldırım Beyazıt döneminde çoğu Osmanlı Devletinin egemenliğine girmiş, Fakat Ankara savaşından sonra bağımsız olmuşlardır.

3. Anadoluda Türk kültür ve uygarlığının gelişmesinde önemli katkılarda bulunmuşlardır.

4. Türkçeyi resmi dil olarak kullandılar. Bu durum Türkçenin gelişmesini sağladı.

5. Anadolu’nun Türkleşmesini sağladılar.

. Dönem Beylikler Başkent Hakimiyet dönemi

BEYLİK BAŞKENT ZAMAN

Alâiye Beyliği Alanya 1293-1421

..........................................................................................................................................

Aydınoğulları Beyliği Birgi sonra Ayasoluk (Selçuk) 1308-1426

..........................................................................................................................................

Candaroğulları Beyliği Kastamonu 1299-1491

..........................................................................................................................................

Canik Beylikleri Bugünkü Orta Karadeniz 13.yy-14.yy

..........................................................................................................................................

Çobanoğulları Beyliği Kastamonu 1227-1309

..........................................................................................................................................

Dulkadıroğulları Beyliği Elbistan 1339-1521

...........................................................................................................................................

Eretna Beyliği Sivas, sonra Kayseri 1328-1381.

...........................................................................................................................................

Eşrefoğulları Beyliği Beyşehir 13.yy. ortaları -1326

............................................................................................................................................

Germiyanoğulları Beyliği Kütahya 1300-1423

............................................................................................................................................

Hamidoğulları Beyliği Eğirdir 1301-1423

..............................................................................................................................................

İnançoğulları Beyliği Denizli 1261-1368

.............................................................................................................................................

Kadı Burhaneddin Ahmed Devleti Kayseri 1381-1398

.............................................................................................................................................

Karamanoğulları Beyliği Konya 1256-1483

.............................................................................................................................................

Karesioğulları Beyliği Balıkesir 1297-1360

.............................................................................................................................................
Menteşeoğulları Beyliği Milas 1280-1424

.............................................................................................................................................

Pervaneoğulları Beyliği Sinop 1277-1322

.............................................................................................................................................

Ramazanoğulları Beyliği Adana 1325-1608

.............................................................................................................................................

Sâhipataoğulları Beyliği Afyonkarahisar 1275-1342

.............................................................................................................................................

Saruhanoğulları Beyliği Manisa 1302-1410

............................................................................................................................................

Tacettinoğulları Beyliği Niksar 1303-1415

.............................................................................................................................................

Tekeoğulları Beyliği Antalya 1321-1390