Dor Mimarisi Köşe Problemleri ve Çözümleri

Dor düzenli yapı kültürü, en ince ayrıntısına kadar düşünülüp iyi bir biçimde planlanmıştır. Katı kuralları olan bir sistemi muhteva eder. Bunun en iyi göstergesi ise sistemli ve oranlı uygulamalara dönük olarak Dor köşe problemlerinin bir başka deyişle ahşap mimariden taş mimari uygulamasıyla dor friz köşesinde ortaya çıkan problemin giderilmesidir.

Bu problem esas olarak frizin köşelerinde dış bitişi oluşturan triglifin genişliği arşitrav derinliği ile aynı olması durumunda bu sorun kaçınılmaz olur. Taş mimaride sağlamlık gereksinimi ve statik bir takım sebeplerden dolayı arşitrav trigliften geniş olmak mecburiyetindedir. Bu durumda triglif sütun aksından daha ileriye yaklaşır veya metop artığı oluşabilir. Her iki durumda da bir düzensizlik oluşur fakat bu düzensizliği optik olarak gizlemek zor olsa da yapının mimari ihtişamı sayesinde tolere edilebilir.

Bu problemin çözümüne dair girişimlerde sorun friz içerisinde halledilmek istendiğinde triglifler sütun akslarından kaydırılır (Dephi Atina Hazine Binası). Başka bir yöntem olarak da köşe triglifi veya bitişiğindeki metop (istenildiği takdirde ikisi) daha genişçe yapılır. Bu çözüm tekniği Roma'da kullanılmıştır.

Yunan mimarisinde ise bu sorunun çözümüne dair başka çözümler de aranmıştır. Bu çözümler arasında Frizin düzenli sistemi sabit tutulmuş buna karşın köşe sütunların mesafesi ise daraltılmıştır. Köşe sütunların mesafelerinin azaltılması yapı gövdesinin optik olarak kapalı bir etki oluşturmasını da sağlamıştır.

Mimarların bu probleme çözüm önerileri ise şöyledir:

Sütunu dışarı alarak triglif merkezini sütunun merkezine denk getirilmesine çalışmış, bu şekilde yapıldığı takdirde yapının başka yerlerinde problemler ortaya çıkabilirdi.
Metopların yüksekliği ve genişlikleri eşit olacak, kenara en yakın olan metopları genişleterek trigliften sonra oluşan boşluktan kurtulmak istenilmiş bu durumda da malum aks merkezi değişmiştir.
Triglif genişliği arttırılarak çözüm aranmış. Ancak sorunun çözümüne tam olarak karşılık vermiyordu.
Yazıda da bahsettiğimiz üzere sorunun çözümüne dair en sık başvurulan yöntem köşe sütunlarının mesafelerinin daraltılmasıyla aks triglif ile uyumlu hale getirilmeye çalışılmıştır.

Her ne kadar Dor mimarisinde bu soruna tam manasıyla bir çözüm bulunamasa da son yazmış olduğumuz yöntem en kullanışlı olanıdır. Mimari yapılarda gerek antik dönem gerekse de günümüz olmak üzere teknik problemler her zaman olmuştur. Bu nokta da yazımızda teknik bir problemin var oluşu ve buna çözüm olarak uygulanan yöntemlere değinmek istedik.