Mısır, İskenderiye ve Büyük İskender

Mısır, tarihin her döneminde başka devletlerde olmayan ağır siyasi buhranlar varolagelmiştir. Mısır'ın büyük medeniyeti, etkin gücünü ve zenginliğini yitirdikten sonra defalarca el değiştirmiş ve isyanlar yaşamıştır.

Mısır'ın Yunanlılara bakış açısı muhtemeldir ki Mö. 5 yy.'a kadar da basit bir kolonici, tüccar ya da askerden ibaretti. Ta ki Pers hakimiyetinde geçirmiş olduğu baskıcı ve despot idareden sonra Büyük İskender'i adeta çiçeklerle karşılamış diyebiliriz.

Mö. 332 yılına kadar 130 yıl boyunca zaman zaman Perslere isyan etmiş olsalar da küçük çaplı başarılardan öteye geçememişlerdir. Persler hakimiyeti altındaki Mısır'ın özellikle kendileri gibi tek tanrıcı olmayan dini gelenekleriyle barışık değildi. Persler (Ahameniş) Mısır'ın en saygın rahiplerine ve köylü sınıfına (fellahin) karşı oldukça katı ve bir o kadar duyarsızdı. Oysa Platon Mısır'ı genel tasvirini yaparken şunu belirtmiştir.

Mısır'da Krallar rahipler olmadan devleti yönetmeleri imkansızdır.

Persler Mısır dinini küçük düşürmek adına bir çok davranışta bulunmuşlardır. Pers askerleri kutsal boğa Apisi kızartıp yemişler onun yerine ise Mısırlıların nefret ettikleri eşeği yerine koymuş dini mabetlerinin bir çoğuna ise el koymuşlar. Tüm provakatif davranışlardan dolayı Mısır'ın Perslilere olan kini de artıyordu. Tüm baskılara rağmen Mısır rahipleri Mısır geleneklerini yaşatabilmişlerdir.

Perslere karşı büyük başarılar gösteren İskender (III. Aleksandros), çölleri aşarak Mö. 332 yılında Pelusion'dan Mısır'a giriş yaptı. Hiç bir karşı koyma ile karşılaşmayan Büyük İskender Nil nehrinden Mephis şehrine ulaştı. Burada halk ve rahipler tarafından büyük bir sevgi ile karşılandı.

Büyük İskender Mephis'te eski firavunların sarayına yerleşti. Apis ve diğer Mısır tanrıları adına kurbanlar kesip Firavun olarak Taç giydi. Güneş tanrısı Ra, Horus ve Ammon'un yüce oğlu olarak kabul edildi.

İskenderiye Şehri Kuruluşu

Mısır'ı fetheden İskender bugünkü İskenderiye şehrinin coğrafyasından oldukça etkilendi. Şehir kurulacak olursa eğer bu şehrin çok gelişeceğini hayal ediyordu. Buraya şehir kurmaya karar veren Büyük İskender öncelikle şehrin planlamasını yaptı. Şehrin yapımında burayı sürekli denetledi. Mısır ve Yunan tanrıları için yapılması planlanan tapınakların yerini bizzat kendisi belirledi. Şehrin surlarının yapılacağı sınırların belirlerken bereketli olması adına, askerlerin çantasından almış olduğu arpa tanelerini alıp surların temeline attı.

Paros adasında hali hazırda ticari faaliyetleri yoğun olan bir şehir bulunuyordu. İskenderiye şehri kurulduktan kısa zaman bir süre sonra oldukça büyüdü ve bölgenin ve Akdenizin en büyük şehirlerinden biri haline geldi. Deniz feneri, kütüphanesi, mermeri ve lüks mallarıyla ünü gün geçtikçe artıyordu.

Büyük İskender bunu öngörmüş olacak ki burayı başkent yapmayı düşünmüştü. Yunanistan'a dönük olarak kurulan İskenderiye Nil'den gelen tahıl diğer tarım ürünlerinin toplanması için ideal bir konumdaydı. İskenderiye şehrine iskan için öncelikle Yunanlılar mahkumlar ve az sayıda yahudi yerleştirdi.

Ptolemaioslar ve Roma dönemleri de olmak üzere şehirde Meclis ve konsey olmamasına rağmen bir Yunan şehrinde bulunan tüm gereklilikleri yerine getiriyordu. Mısır'ın defalarca el değiştirmesine rağmen İskenderiye gelişimini her dönemde sürdürmüştür.

Ark. M.Yıldız