Antik Dönem Seramik Sanatı ve Geometrik Dönem Seramiği

Mö. 1200 yıllarına gelindiğinde Miken uygarlığı, Doğu ve Mısır ile kurduğu ticaret ağı, zarif bir biçimde giyinmiş saraylılar, Saraya bağlı incelikli bu güzel zengin Miken uygarlığı çökmeye başladı. Bunun başlıca nedenleri, kuzeyden gelen Dor istilaları, iç savaşlar ve iklim değişikliği gibi bir takım sebepler gösterilebilir. Mö. 1100 yıllarında ise bu köklü Miken kültürü tamamen ortadan kalktı. Bu zengin kültürün yerini daha sade-basit ve dar bakış açılı bir hayat tarzına bıraktı. Elbette sanat ve tüm toplumsal katmanlar bundan payını aldı. Mikenlerin erişmiş olduğu gerçeklik formlarından uzaklaşılarak sade ve inceliksiz bir anlayış egemen oldu.

Mö. 1100 yıllarından sonraki dönemlere tarihlendirilen Miken çömleklerinin çoğunluğu rivayetlere göre Miken değil de Atina'dan geldiği iddia edilirdi. Buna gerekçe olarak ise Akropolisteki surların içerisinde yer alan bir sığınak içerisinde bulunan çömleklerin Geometrik sanatı başlattığı teziydi.

Proto Geometrik Sanat

Protogeometrik Amphora

Zengin Miken kültüründen sonra ortaya çıkmasından dolayı Proto Geometrik sanata bir nevi hayatta kalanların sanatı yakıştırması yapılmıştır. Bu dönemde sanatçılar Miken şekillerini aynen kullanmaya devam ettiler. Fakat bezemeler-süslemeler gruplar halinde şekillendirilen daireler yarı daireler, eşkenar dörtgenler çarpı işaretleri ve kavisli çizgilerle sınırlandırıldı. Bu tasarımları elde edebilmek için pergele sabitlenen fırçalar yardımıyla çizimler gerçekleştiriliyordu. Bu yöntem sayesinde sanata yeni bir soluk getirilmiş oldu. Seramik eserlerin arka plan renkleri ise genel anlayış olarak açık ton rengindeydi. Süslemeler ise siyah perdahlardan oluşuyordu.

Erken Geometrik dönem üslubunda yapılan seramiklerin çevresini "S" biçiminde iç içe girip çıkan meanderler yaygın olarak görülür.

Erken Geometrik Sanat

Antik Yunan dünyasının (Mö. 950-900) sosyo-kültürel yapısının zenginleşmesi ve ekonomik durum itibariyle güç kazanmasıyla beraber seramik sanatı bundan olumlu etkilenmiş, usta sanatçılar ise eserlerinde yeni yaklaşımlar denemeye başlamışlardır.

Bu evrede gruplanmış zikzaklar ve eğri çizgiler kullanılmış, pergel yardımıyla oluşturulan yay çizme metodunu ise terk ettiler. Protogeometrik dönemin karakteristiği olan siyah arka plan fonu kullanımı devam etmiştir. Bezemeler ise zamanla metoplar içerisine yani paneller arasında düzenlenmeye başlamıştır. Bu panellerin içerisine ilk zamanlarda genel olarak kıvrımlar  menderes oluşturacak bir biçimde yapılmaya başlanmıştır. Bu dönemdeki en önemli gelişim ve yeniliklerden biri de sanatçıların basit ve gölgeli hayvan figürleri yapmayı başarmalarıdır. (Girit'te bulunan Urnada- yabani hayvanlar tasvir edilmiştir.)

Atina bu dönemde en önemli çömlek üretim kaynağı olma vasfını taşımaktadır. Yunan dünyası için fevkalade önemli olan ve aristokrat zümreyi temsil eden soylu atlar seramik eserlerde görülebilen ve ne oldukları anlaşılabilen ilk hayvan betimlemeleridir.

Orta Geometrik Sanat

Dipylon Vazosu

Mö. 800'lü yıllara gelindiğinde Yunan dünyasının yaşamı canlılık kazanıp zenginleşmeye başladı. Bu dönemde kültür yelpazesi genişleyip entelektüel birikimi artan Yunanda Homeros gibi ünlü şairler  bu döneme damgasını vurmuştur. Bu dönemde alfabe dizayn edilmiş, kolonicilik faaliyetleri başlamış ve olimpiyat oyunları gibi dev organizasyonları düzenlenmeye başlamıştır. Yunan kültür dünyası büyük
bir gelişimin eşiğindeydi.

Gelişim büyük olsa da seramik eserlerde geometrik çizgisel bezemelere sadık kalınmıştır. Bu sadakat ise bezemelerdeki insan biçimlerinin yeniden elden geçirilmesini sağladı. Seramik eserlerde asa benzeri bezemeler artmış, figürler uzun süre boyunca stilize edilmiş olarak kullanılmış ancak zamanla daha serbest yaklaşımlara yerini bırakmıştır.

Bu dönemin ilerleyen zamanlarında urnalarda önemli kişilerin külleri bulunmakta ve yas sahneleri içerik olarak artış göstermektedir. Eserlerde yarış sahneleri, cenaze törenleri gibi çeşitlenmiş temalar görmek mümkündür. Dipylon sanatçısı bu dönemin en önemli simasıdır (Bu dönemde sanatçıların isimleri tam olarak bilinmediğinden isimleri eserleriyle anonimleştiriliyordu, Dipylon sanatçısı gibi).

Dipylon Vazosu ayrıntı

Erken geometrik dönemde görülen sert ve köşeli bezemelerin yerini figüratif kompozisyonlar uygulanmaya başlanmıştır.

Geç Geometrik Sanat

Bu dönem genel olarak Mö. 750-700 yıllarına tarihlendirilir. Geç Geometrik döneme gelindiğinde yoğun biçimde işlenen insan ve hayvan betimlemeleri vazoların tüm yüzeylerine yayılması en anlamlı değişimlerdendir. Bu özellik Yunan dünyasına özgü bir vazo resminin doğmasına neden oldu.

Geç geometrik dönemin en akılda kalan özellikleri; figürlü sahnelerin artması, bezemeler vazonun tüm yüzeyine yayılmış, erken dönemlerde görülen panel içerisinde yer alan sahneler yerini merkezi şemalar içerisinde yer alan yeni sahnelerdir. Ayrıca siluet çizimlerde özgür yaklaşımlar sergilenmeye başlamıştır.  

Bilindiği üzere Geometrik dönemlerin tüm evrelerinde güçlü bir simetri anlayışı hakimdi. Bu durum bir takım sanatsal çıkmazlara neden oldu. Mikenin görkemli sanatı çökmüştü, gelişen yunan sanatı ise doğasında barındırdığı kısıtlamalar sanat anlayışını çıkmaz sokaklara itiyordu. Esasen hızla gelişme gösterip ve o hızla köşeye sıkışan yunan sanatının yeni bir kana ihtiyacı vardı. Ve aranan kan nihayet doğuda gelişmiş Asya sanatında bulunmuştu.

Geç Geometrik Hydria

Kaynakça:

Turani, A, Dünya Sanat Tarihi, Remzi Kitabevi, İstanbul, 1992

Boardman, J, Yunan Sanatı, çev.Yasemin İlseven, Homer Kitabevi, İstanbul, 2005

Richter, G, Yunan Sanatı; çev. Beral Madra, Cem Yayınevi, İstanbul, 1984

Acar, A, Seramik Sanat Tarihi Ders Notları, Süleyman Demirel Üniversitesi

www.wikipedia.org/wiki/Antik_Yunanistan

Geç Geometrik Dönem Hydria

Protogeometrik  Dönem Kantaros