300 Spartalı Efsanesi ve Thermapylae Savunmasının Önemi

BC 481 (Mö.481)

Thermopylae (Thermopylai) Savaşı yani en popüler adıyla 300 Spartalının Perslilere karşı gerçekleştirmiş olduğu büyük direniş. Mö 5.yy.'da günümüz Anadolu'sunda (Sardes) Grek yarımadasını almak üzere büyük bir Pers ordusu toplandı. Bu haber karşısında Yunan şehir devletleri (polis) kendi aralarında yoğun bir diplomatik trafik gerçekleştirse de ülkelerini savunmak amacıyla nihai bir fikir birlikteliği sağlayamadı.

Perslileri her ne kadar ekonomik anlamda ve sayısal olarak üstün olsa da psikolojik propaganda faaliyetleri sayesinde bu durum fevkalade abartılıyordu. Pers diplomatik heyetleri gittikleri yerlere zenginlik ve gösterişli bir şekilde gidip askeri olarak da çok güçlü oldukları psikolojik izlenimini vermeye çalışıyorlardı. Thermopylai savaşı öncesinde Pers heyetleri Yunan anakarasındaki bütün polisleri ziyaret ettiler. Pers heyetlerinin "oklarımız güneşi kapatır" sözlerine karşılık olarak Kral Leonidas şöyle yanıt vermiştir:

O zaman gölgede savaşırız

Yunan şehir devletlerinin bir çoğu bu durumu kaçamak yanıtlarla yanıtladı. Bazı şehirler Perslilerin bu teklifini prensipte kabul etmelerine rağmen bunu net bir biçimde açıklayamamışlardı. Ancak bu teklife Sparta ve Atina şehirleri Perslilerden gelen bu teklife şiddetle karşı çıkmakla beraber Korint bölgesinde bir Birlik Toplantısı tertip ettiler. Bu toplantıya bütün Yunan şehir devletleri davet edildi. Toplantıya en az 35-40 şehir devleti kendi heyetlerini yolladı. Bir çok şehir devleti ise toplantıya katılmadı.

Toplantı boyunca bir çok tedbir alındı ve olası savaşa karşı kararlar alınmıştır. Yunan şehir devletlerinin en büyüğü olan Atina, donanması ve askeri gücü çok büyük olsa da komuta yetkisini Sparta'ya devretmiştir. Perslilere boyun eğen Yunan şehirleri Tanrıların gazabına uğrayacağı ve kendileri tarafından toprakları elinden alınıp cezalandırılacakları belirtilmiş. Olası savaşla ilgi planlar ve polislerin üzerine düşen görevler belirlenmiştir.

Büyük Savunma

Theselya'nın ileri gelenleri Olympos dağının aşağısında bulunan Tempe yakınındaki geçidin tutulmasını istemiş ve 10 bin hoplitten oluşan birlik buraya hareket etti. Fakat yollanan bu birlik Pers ordusunun diğer savunmasız geçitleri tespit etmesi üzerine geri döndü.

Savunma mevzisi nihai olarak orta Yunanistan'da yer alan Thermopylai'da dağların deniz kıyısına teğet geçtiği yerde yapıldı. Themistokles komutasında bulunan, Euboia ve Artmesion'da üslenen donanma güçleri ise orduya destek sağlamak için hazırda bekliyordu. Ayrıca 200 Sparta Trieres'i (Yunan savaş gemisi) Artemison'da bulunan donanmaya katıldı. Sparta Kralı Leonidas 300 Sparta askeri askeri ile yola çıktı (Spartiates = Tecrübeli ve çocuğu olan asker). Kral Leonidas güzergahı boyunca 6 bin asker toplayarak Thermopylai'de bir geçitte savunma hazırlıklarına başladılar.[1]

Perslilerin büyük ordusu yaz mevsimine kadar (haziran-temmuz) Yunanistan'a ağır ağır sorunsuz bir şekilde ilerledi. Kral Leonidas'ın Persliler karşısında bir avuç kadar olan ordusuna güveninin kaynağında:

Mevzilendikleri bölge karadan ve denizden kuşatılması çok zordu.
Deniz yoluyla Yunanistan'a ilerleyecek olan Pers ordusu yaz mevsiminde Ege denizinde yaşanan ani ve şiddetli fırtınaların zamanını çok iyi biliyorlardı, Persliler ise büyük olasılıkla bu bilgiden mahrumdu.
Karneia'da yapılan Olimpik festivallerin kutlanması nedeniyle geciken ana Sparta ordusu kendilerine katılmasına kadar direnişi sağlamak istiyorlardı.
Delphi kahinlerinin "Bir Sparta kralının ölmeden Spartanın düşeceği" kehanetinde bulunması. Leonidas'ın bunun olmaması için mücadele etmesi

Thermopylai çok iyi bir mevzi olmasına rağmen tek dezavantajı geçiti by-past eden patikaların bulunmasıydı. Her ne kadar sadece yerli halkın bildiği yollar olsa da bir dezavantaj olduğu savaş anına kadar bilinmedi.

Ağustos ayında Perslililer bu bölgeye ulaştı. Beklendiği üzere ani fırtınalar bir çok Pers ve az sayıda Yunan savaş gemisini alabora etmişti. Xerxes (Kserkes) ordusunu burada stabil bir şekilde bekletemezdi. Dolayısıyla ağır piyadelerini doğrudan Yunan ordusu üzerine doğrudan hücum ettirdi. Pers ordusunda yer alan Medler dağ savaşına alışık olmasına rağmen Persliler için aynı durum söz konusu değildi.

Spartalılardan oluşan 300 seçkin askerin öldürücü gücü ve oluşturdukları adeta kale duvarı gibi sağlam olan hoplit duvarı karşısında Pers piyadelerinin hiç bir şansı olmadı. Daha sonra Ölümsüzler birliği savaşa dahil oldu ancak onların da pek bir şansı olmadı.[2]

Denizde durum iki taraf için karaya oranla daha dengeli gibiydi. Yunanlıların az sayıda da olsa deniz tecrübelerinden dolayı Persleri büyük ölçüde hüsrana uğrattılar. Artemision ve Euboia'da bulunan donanma kuvvetleri çok işe yaramış ve denizdeki üstünlük durumunu tersine çevirmişti.

Ne var ki söylentiye göre Persliler rüşvet karşılığında hain bir Yunan rehberliğinde gizli patikaları aştı. Geçide paralel olarak uzanan bir patika bulunuyordu. Perslilerin ölümsüzler birliği tepelerden hızlıca inerek Kral Leonidas'ın üzerine yürüdüler.

Etrafı sarılan Leonidas yanındaki Sparta askerleri, sava tecrübesi daha az olan Thebai'lılar ve Thespia'lılarla beraber ortalama 1200 kişi ile en zor olan direnişi gerçekleştirdi. Perslilerin zaferiyle beraber Atina yolu Perslilere tamamen açılmış oldu.

Spartalılar kılıç ve kalkanları parçalandıktan sonra çıplak elleriyle dövüştü böylece Krallarıyla beraber sonsuzluğa erişti

Yunanda Kahin Etkisi

Delphi (Delphoi) Yunanlıların kehanet merkezi hatta Dünya'nın merkezi olarak kabul edilirdi o dönemde. Delphi kahini Mö. 6. yüzyıllara gelindiği zaman ünü o kadar artmıştır ki sadece Yunanistan değil bilinen Dünya üzerinde de prestiji bir hayli yüksektir. Pers kralları da bu kahinlere bir çok kez başvurmuştur. Kahinlerin Yunanlılar ve idarecileri üzerinde çok büyük bir etkiye sahiptir ve kararları doğal olarak bağlayıcılığı vardır.

Esasen Thermopylai savunmasında kahinlerin rolü ele alınacak olursa eğer bulunmuş oldukları kehanetlerde Perslilerin yanında yer aldıklarını söylemek kanaatimizce yanlış olmaz. Hatta Perslilerden rüşvet aldıkları ve Persliler lehine kehanetlerde bulundukları tarihi kaynaklarda geçer.

(Kehanet merkezleri ve kahinlerle ilgili detaylı makalemiz önümüzdeki günlerde yayınlanacaktır)

Ark. M.Yıldız