Panathenaia Festivali - Şenlikleri

Yunanistan'ın şehir devletlerinin neredeyse tamamında kendine özgü şenlikler ve festivaller organize edilir. Bu kutlamalar resmi dinin  sosyolojik bir tamamlayıcısıymış gibi bir etkide bulunurdu. Bu şenliklerin en bilindikleri İsthmos, Olympos, Sparta Karneia, Heraia ve Atina'daki Panathenaia şenlikleridir. Bu festival tadındaki şenlikler çeşitli etkinlikler, sportif faaliyetler ve dini ritüellerden oluşuyordu. Bu şenlikte yurttaşların tüm katmanlarının kaynaşması da bir bakıma sağlanmış oluyordu.

Panathenaia şenlikleri Antik dönemin en bilindik organizasyonlarının başında gelmektedir. Atina'da düzenlenen bu şenlik her yıl temmuz ayında yapılır, dört yılda bir de ayrıca Büyük Panathenaia şenliği adı verilen daha kapsamlı bir organizasyon düzenlenirdi. Panathenai şenliklerinin final gecesinden önceki günlerde şiir, müzik ve farklı sportif yarışmalardan oluşan çeşitli etkinlikler yapılırdı. Şenliklerin son gecesinde ise içkiler içilip, danslar edilirdi. Şafak vaktinde ise Athena ve Eros'a adanan kurbanlar sunulur, bunun ardından 40 koşucuyla Akropolis'te bulunan Athena sunağına kutsal alevi taşıyan bir meşale yarışı düzenlenirdi.

Meşale yarışmasıyla beraber yurttaşlar, Eleusis kutsal yolu üzerinde yer alan Dipylon kapısı önünde toplanır ve Akropolis'e yapılacak olan geçit töreninin hazırlıkları yapılırdı. Geçit töreninde yer alan kalabalığın en önünde taşınabilir Athena Polis heykeli yer alır, bu heykelin üzeri ise bir ceketle (peplos) örtülürdü. Bu heykel her yıl önemle seçilen dört küçük kız ve Atinalı rahibelerle birlikte taşınırdı. Bu kafilenin hemen ardından kurban olarak sunulmak üzere, öküz, koyun...vs. gibi adak hayvanları çobanlarıyla beraber yer alır. Bu grubu ise takiben şehirde oturan yabancılar (meteikos), müzisyenler, ihtiyarlar, askeri komutanlar, süvari birlikleri ve nihayet esas yurttaşlardan oluşan dev bir protokol olurdu.

Geçit töreni büyük bir karnaval gibiydi. Katılımcılar geçit töreninde, güzergah boyunca şarkılar söyler ve sevinç gösterilerinde bulunurlardı. Geçit törenindeki kafile Akropolise vardıklarında Propylon'u geçtikten sonra ilk olarak Athena Nike tapınağında, en iyi kurbanlıkların bir kısmı burada kurban edilirdi. Kafile Erecteion tapınağının önüne vardıklarında ise küçük kızlar (arrephoroi), Athena Polias'ın üzerinde yer alan peplosu onu diken kadınlara (ergastinai) teslim ederdi. Geriye kalan kurbanlıkların tamamı burada kurban edilirdi. Ergastinai, dikmiş olduğu peplosu değiştirmek için Athena Polias'ın bulunduğu odaya girip onu değiştirirdi. Şenliklerin son ritüel töreni ise kesilen kurbanlardan yapılan yemekler, Atina vatandaşlığından başka bir şeyi olmayan halk (demos) tarafından yendikten sonra sona ererdi.

Bu şenliklerin en detaylı görsellerini Phidias'ın usta ellerinden çıkmış Parthenon Tapınağı'nın frizlerinde görmek mümkündür. Bugün British Museum'da yer alan Elgin mermerleri olarak bilinir. Antik Yunanistan'ın simgesi olan Athena Tapınağı'nın frizlerinde bu şenlik temasına yer verilmesi, şenliklere atfedilen önemin bir göstergesidir.

Panathenaia Şenliklerinin Yürüyüş Güzergahı 

Elgin Mermerleri Üzerinde Yer Alan Kabartmalarda Kurban Hayvanlarının Geçişi

Ark. M.Yıldız

Kaynakça:

Estin, C. - Laporte, H. Yunan ve Roma Mitolojisi, Tübitak Popüler Kitaplar, Ankara, 2005

Akalın, A. Gül, Eski Çağ'da Grek Kadınının Toplumsal Yaşanstısı, Tarih Araştırması Dergisi, 2003

Erhat, A. Mitoloji Sözlüğü, Remzi Kitapevi, İstanbul, 1993

Freeman, C. Mısır. Yunan ve Roma Antik Akdeniz Uygarlıkları, Dost Kitapevi, Ankara, 2003
Çağlayan Takımcı, M. Antik Çağda Bayramlar ve Festivaller (Yunan-Roma), Yüksek Lisans Tezi, Konya 2016 
Kıınacı, M. Eski Yunan Dünyasında Müziğin Kullanım Alanları, Yüksek Lisans Tezi, Isparta