Tüm Yönleriyle Salamis Deniz Savaşı

Kıta Yunanistan'ın Persliler ile birlikte girişmiş olduğu savaş sarmalı tüm Yunan polislerine yayılıyordu. Pers ordusu karşısındaki tüm engelleri yıkıcı bir güçle ezmek istiyordu. Thermopylai'deki büyük savunma savaşından kısa süre sonra muharebenin dağıtmış olduğu donanma ile beraber Themistokles donanmasıyla beraber Pire limanına ulaştı.

Tarihe damga vurmuş tüm milletlerin geçmişlerinde yaşanan ihanetlerin bir örneği aslında Themistokles komutasındaki donanma için de söylenebilecek bir ihanet söz konusuydu maalesef. Thermopylai'de Leonidas'ın akıbetini öğrenince donanma sıvışmıştı. Themistokles'in bu hareketi kimilerince akıllıca bir planlama kimilerince ise bir ihanetin ürünüydü. Çünkü bu dönemde Persliler ele geçirmek istediği toprakları ezici gücü veya dağıtmış olduğu yüklü rüşvetlere borçluydu.

Leonidas'ın hazin sonu Yunan psikolojik direncini yıkmıştı. Bundan sonra yapılacak şeyin Atina'nın tahliye edilmesiydi. Themistokles artık Atina'nın tahliye edilmesinden sorumluydu. Kadınlar ve çocuklar yanlarında özel eşyaları ile birlikte Aigina, Troizen ve Salamis'e gideceklerdi. "-Troizen şehri çocuklara eğitim vaat etmişti." Mütevazi ve küçük bir ada olan Salamis, Helen birliğinin en önemli karargahı ve sürgündeki Atina'nın üssü haline geldi. Şehir tahliyesi Atina için çok trajiktir, Atinalılar her şeyi beraberinde götürememişti doğal olarak. Mesela bir köpek tahliye sırasında sahibinin peşinden Salamis'e kadar yüzmüş karaya çıktıktan sonra ölmüştü. Şehri terk etmeyen Atinalılar ise Akropolis'e girişine örmüş oldukları barikatların ardına çekilmişlerdi. Ancak bu barikatlar Pers ordusu için çerez niteliğindeydi. Persliler barikatları ateşe verip burayı ele geçirdikten sonra rahipler ve rahibeler başta olmak üzere herkesi öldürüp bu kompleksi ateşe verdiler. Hiç bir etik hiç bir kural tanımayan Pers vahşeti artık terörizme dönüşmüştü bir kere ve bu terörizmin hiç bir zaman unutulmayacağını bedelinin bir gün mutlaka ödetileceğini Büyük İskender'den öğrenecektik. Beklenilen üzere Persliler şehri hunharca yağmaladılar böylece Dünya'nın gelişimini belkide 300 yıl geriye götürdüler.

Her İki Donanmanın Durumu

Salamis'e çekilmek isteyen Yunanlılar arasında çeşitli fikir ayrılıkları vardı. Peleponnesoslular surlarla çevrili olan İsthmos'a çekilmek fikrini savunuyorlardı. Paniğe kapılan Yunanlılar sağlıklı kararlar almaktan çok uzaktaydı. Themistokles ise Atina'nın geri alınmasına dair umutların yok olmasına neden olacak tüm fikirlere kapalıydı. Yunan donanması Pers donanmasına göre zayıf ve asker gücü olarak vasıfsızdı. Bu nedenle denizde açık bir muharebeye sıcak bakmıyordu. Ancak kısa menzilde yapılacak olan bir muharebede başarı sağlanacağını umuyordu, bunu Artemision'da kanıtlamışlardı. Bütün Yunan önderler bu fikri benimseyip donanmanın açık denizde beklemesine onay verdiler. Yunanlılar yara almış olsalar da Perslilerinde ciddi sorunları vardı denizde. Fırtınalar sonucunda bir çok gemi kaybetmişlerdi. Dolayısıyla İspanyolların meşhur yenilmez armadası donanmasına benzemişlerdi güçlü ama bir o kadar da zayıf. Yunan donanmasında 300 trieres Perslilerde ise 400 kadar trieres bulunuyordu. Bu uzun bekleme eylül ayı ortasına kadar sürdü.

Savaşın Başlaması

Bu uzun bekleyişin ardından Themistokles'ten tarafından Kserkes'e özel bir ulak gönderildi. Ulak efendisinin Kserkes'in dostu olduğu, Yunanlıların kendi içerisinde bölünmüş olduğu ve kaçmayı planladığı, Perslilerin tek yapması gereken şeyin gemileriyle boğazın çıkışını kapatıp kaçmakta olan Yunan triereslerinin yakalamak olduğunu bildiriyordu. Kserkes verdiği rüşvetlerin meyvelerini çokça aldığından olsa gerek bu habere çok sevinmiş ve haberin güvenilirliğine inanmıştı.

Kserkes bunun üzerine komutasındaki Mısır kadırgalarını batı çıkışını tutma emri verdi. Kendisi ise Fenike, İyon ve Karia menşeli ana donanmasıyla doğu girişinden ilerleyerek kaçmakta olan yunan gemilerini ele geçirecekti. Kserkes ise görkemli taht gemisinden birliklerini uzaktan kumanda edecekti. Bu muharebeye hazırlık süreci tahmini olarak Eylül 17-20 tarihleri arasına tarihlenir. Themistokles, Perslileri yaklaşık 1,5 km dar olan Salamis boğazında hapsetmeyi amaçlamıştı. Aristides sürgünde bulunan tüm Yunanlıları geri çağırmış ve tek vücut haline gelmişlerdi.



Salamis'te şafak sökerken Persliler donanması Fenikeliler ana karaya yakın olan sağ tarafı, Kilikia ve Karialılar ortayı yani ana gövdeyi, İyonyalılarda sol tarafı tuttular. Yunan donanması ise sol kolda Atinalılar ortada Peleponnessoslular sağda ise Aiginalılar vardı. Sol taraftaki Atinalıların geri çekildiğini görünce Kserkes her şeyin plan dahilinde hareket ettiğini gözleriyle görmüş oldu.

Geri çekilmekte olan Atinalılar geri çekilmeyi ani bir şekilde durdurup ileri Pers donanması üzerine hızlıca kürek çekmeye başladı ilahiler eşliğinde (paian). Ani başlayan savaşın başında Yunan donanması  Fenike amiral gemisini hedef aldı. Kserkes'in kardeşi bir Yunan gemisinin üzerinde öldürüldü. denizdeki muharebe çok hızlı şekillenmeye başlamıştı. Ağır Yunan gemileri dar bir boğazda tıkış tıkış bir vaziyette manevra kabiliyetini yitirmiş bulunan Pers donanmasına çarptıkça Pers donanmasının kayıpları ise büyüyordu. Bu ani saldırı karşısında gemileri hasar gören kaptanlar kıyıya doğru yöneldi ancak Kserkes bu korkaklıkları karşısında kaptanların kellesini aldı. Halikarnassos kraliçesi Artemisia bir gemi batırınca Kserkes bunu takdir etti fakat Artemisia'nın batırmış olduğu gemi bir Pers gemisiydi ve onun kaçış yolunu kapattığı için batırmıştı.

Denizdeki bu muazzam muharebe çok uzun sürmedi. Öğleden sonra Yunanlılar ezici bir zafer kazandı. Persliler en az 250 gemi kaybetti, Yunanlılar ise en fazla 40 gemi kaybetmişti. En büyük kaybı ise haliyle Fenikeliler verdi. Bunun üzerine kalan kuvvetleriyle beraber Kserkes Küçük Asya'ya döndü. Bu dönüş Persliler için yükselişlerinin trendinin ilk yenilgisiydi Kserkes için ise küçük düşürücü bir durumdu, Yunanlılar içinse büyük bir umut ışığıydı. Perslilerin bu yenilgisine rağmen Yunanistan'ın büyük bir çoğunluğu halen Pers egemenliği altındaydı.

M. Yıldız

Salamis Deniz Muharebesi Birlik Yerleşimi

Salamis Deniz Muharebesi Yerleşim Haritası

Kaynakça:

Bingham J., Chandler F., Chisholm J., Harvey G., Miles L., Reid S., Taplin S., Antik Dünya Ansiklopedisi

Blanck H., Eski Yunan ve Roma'da Yaşam.

Hackett J., Warfare in Ancient World

Kuhrt A., Eski Çağ'da Yakındoğu Mö 3000-330

Mansel A.M., Ege ve Yunan Tarihi

Nelson R., Armies of the Greek and Persian Wars

Strauss B., The Battle of Salamis: The Naval Encounter That Saved Greece and Western Civilization

Rogers N., Antik Yunan Tarihi

***Her Türlü Soru Görüş ve Önerilerinizi bizimle paylaşmak için yazının altında bulunan yorum bölümüne görüşlerinizi belirtebilirsiniz. Ayrıca; iletişim kutusundan irtibat sağlayabilirsiniz.